Άφυτος

Άφυτις, Άφετος, Άθυτος

Τόποι που με του φεγγαριού το αλησμονάνθι και του ήλιου τους χυμούς με θρέψατε, σήμερα ονειρεύομαι για σας,

Ήλιος ο Πρώτος – Οδυσσέας Ελύτης

Η Άθυτος των ζωγράφων, η Άθυτος των ανθρώπων της που την αγαπούν και την ονειρεύονται. Η χαρακτηριστική της θέση με την απέραντη θέα προς τον Τορωναίο, η αρχιτεκτονική των σπιτιών της, οι καλοκάγαθοι και κάποιες φορές “αρχαϊκοί” κάτοικοί της. Η Άθυτος, το τρίτο κατά σειρά χωριό μετά τον ισθμό της Ποτείδεας, απλώνεται στον ίδιο χώρο από το 3.000 π.χ. τουλάχιστον.

Η αρχαία Άφυτις υπήρξε σημαντική πόλη της Παλλήνης και μνημονεύεται από τους αρχαίους συγγραφείς (Ηρόδοτος, Θουκιδίδης, Ξενοφών, Αριστοτέλης, Παυσανίας, Στράβων κ.α.) Το ιερό του Διονύσου (8ου αιώνα π.χ.) και ο ναός του Άμμωνος Διός (του 4ου αιώνα π.χ.) συνέβαλαν ουσιαστικά στην εδραίωση της φήμης της κατά την αρχαιότητα. Ευημερούσα πόλη κατά τους αρχαϊκούς και κλασσικούς χρόνους. Έκοβε δικό της νόμισμα που έφερε την κεφαλή του προστάτη της Άμμωνος Διός.

Στην επανάσταση του 1821 έδωσε δυναμικό παρόν με αγωνιστές και θύματα. Μετά το Χαλασμό οι κάτοικοι του χωριού σκορπίστηκαν σε διάφορες ασφαλέστερες περιοχές. Γύρω στο 1827, με την επιστροφή των φυγάδων, η Άθυτος είναι για πολλά χρόνια το κεφαλοχώρι της Κασσάνδρας. ‘Έντονη οικοδομική δραστηριότητα παρουσιάζεται από τα μέσα του 19ου αιώνα. Το 1859 κτίστηκε ο Άγιος Δημήτριος, Τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τρούλο, το στολίδι του χωριού στο κέντρο της πλατείας.

Ο επισκέπτης αξίζει να παρατηρήσει την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική του ναού, τις παλιές εικόνες του και τα λιθανάγλυφα στο εξωτερικό του νότιου τοίχου. Αξίζει επίσης να περιδιαβεί τα μεγάλα παρεκκλήσια που ακολούθησαν. (1867 Άγιος Γεώργιος1885 Κοίμηση της Θεοτόκου-Άγιος Αθανάσιος-Άγιος Νικόλαος).

Αξιόλογα είναι και τα χαρακτηριστικά παλιά λιθόκτιστα σπίτια με τις κτητορικές επιγραφές και τα λιθανάγλυφά τους. (1860 Κατσάνη, 1864 Παπαβασιλείου, 1876 Γαλάνη, 1889 Αλετρά, 1898 Αθανασιάδη κ.α.). Στο σπίτι του Αλετρά στην κεντρική πλατεία λειτουργεί λαογραφικό μουσείο.

Από την πλατεία ο δρόμος σε οδηγεί στο Βράχο, το μπαλκόνι του χωριού, από όπου ατενίζεις τον Τορωναίο, τη Σιθωνία απέναντι και την Κασσάνδρα μέχρι κάτω. Στη συνέχεια ανηφορίζεις στον Κουτσόμυλο, την ανεμοδαρμένη ακρόπολη της Αθύτου με την πανοραμική θέα.

Η Άθυτος είναι επαρκής σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες και εστιατόρια με καλό και καθαρό φαγητό, καφετερίες και μπαρ. Ο επισκέπτης μετουσιώνεται περπατώντας στα λιθόστρωτα σοκάκια της Αθύτου, ακολουθώντας τον Ελύτη στο Αιγαιοπελαγίτικο περιδιάβασμά του, και μπορεί να λουσθεί στη γαλανή Αθυτιώτικη θάλασσα, στις Βάρκες, στην Πούντα, στη Λιόση, στη Δάφνη. Πλήθος πολιτιστικές εκδηλώσεις, σ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, προετοιμασμένες απ’ τους Αθυτιώτες με μεράκι και υπευθυνότητα, καθιστούν την Άθυτο βασικό σημείο αναφοράς για τον τουρίστα που έρχεται στη Χαλκιδική.

Το πετρόχτιστο “μπαλκόνι” της Χαλκιδικής, η Άθυτος ή Άφυτος, κόβει την ανάσα με τη μαγευτική θέα που προσφέρει στον Τορωναίο κόλπο και αφήνει άναυδους τους επισκέπτες με την αρμονική πολυχρωμία θάλασσας, ουρανού και φύσης. Η Άθυτος (Άφυτος) είναι για κάθε αρχιτέκτονα το όνειρο που έγινε πραγματικότητα, καθώς συνδυάζει άψογα τη φυσική ομορφιά με την ανθρώπινη παρέμβαση.

Περπατώντας στα πέτρινα σοκάκια, παρατηρώντας τον παραδοσιακό οικισμό με τα χαρακτηριστικά δείγματα της ελληνικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, νιώθει κανείς ότι ο χρόνος έχει σταματήσει στις αρχές του αιώνα. Σπίτια χτισμένα από πλίθια, με πέτρα που έφεραν οι Αρβανίτες, οι οποίοι μαζί με τους ντόπιους έχτισαν το χωριό στις αρχές του 19ου αιώνα, η κεντρική πλατεία με το ναό του Αγ. Δημητρίου, ο οποίος χτίστηκε γύρω στο 1858 και είναι ο μόνος στη Χαλκιδική του τύπου “βασιλική με τρούλο”, τα αρχοντικά σπίτια του Κατσάνη (1860), του ζωγράφου Παραλή και του Αθανασιάδη (1898), ακόμη και το κοινοτικό κτίριο- αρχοντικό του Αλετρά αξίζουν μια βαθύτερη προσέγγιση, ένα πιο επεξεργαστικό βλέμμα.